دادستان کل کشور در اقدامی ارزشمند مسولیت سو استفاده از حساب های مشتریان بانک هارا به دلیل عدم راه اندازی رمز های پویا بر عهده بانک های متخلف قرارداده و تایید دادسرای رسیدگی کننده را برای جبران خسارت کافی دانسته. متن بخشنامه کلاهبرداری رایانه‌ای مربوط به سواستفاده از رمز های پویا به شرح زیر می باشد.

بخشنامه دادستان کل کشور در خصوص کلاهبرداری رایانه ای از رمز های پویا

بخشنامه کلاهبرداری رایانه‌ای

بخشنامه دادستان کل کشور در مورد پرونده‌های کلاهبرداری رایانه‌ای پس از الزامی شدن استفاده از رمز‌های پویا

ابلاغ شده در ۱۳ شهریور ۱۳۹۸

دادستان‌های محترم عمومی و انقلاب سراسر کشور

با توجه به اینکه به موجب بخشنامه شماره ۱۸۶۷۱۷/۹۷ مورخ ۱.۶.۹۷ و بند‌های ۱ و ۳ بخشنامه شماره ۵۱۶۹۱/۹۸ مورخ ۲۱.۲.۹۸ و شماره ۱۶۳۵۷۵/۹۸ مورخ ۱۴.۵.۹۸ بانک مرکزی، ارائه خدمات غیر حضوری (نظیر تراکنش‌های بانکی اینترنتی) در بانک‌ها ضرورتاً مستلزم استفاده از رمز‌های پویا بوده و از تاریخ ۱.۳.۹۸ هرگونه استفاده از رمز‌های دوم ایستا در تراکنش‌های غیر حضوری ممنوع اعلام و ادامه بکارگیری رمز دوم ایستا از مصادیق آسیب پذیری امنیتی خدمات بانکی محسوب شده و به عنوان ضمانت اجرا مقرر داشته است که «هر گونه سوءاستفاده از حساب‌های مشتریان به دلیل آسیب پذیری‌های امنیتی (ناشی از عدم اجرای الزامات رمز‌های پویا) در سرویس‌های بانکی مستقیما به عهده بانک بوده و در این موارد تأیید مرجع قضایی (دادسرا)، برای جبران خسارت مشتریان کفایت می‌کند».

لذا مقتضی است در پرونده‌های کلاهبرداری رایانه‌ای (برداشت غیرمجاز از حساب‌های بانکی) که پس از الزامی شدن استفاده از رمز‌های پویا تشکیل شده است بررسی‌های لازم انجام شود و در صورت احراز انجام تراکنش مجرمانه با رمز دوم ایستا به لحاظ عدم رعایت بخشنامه بانک مرکزی وعدم رفع آسیب پذیری امنیتی، دستور پرداخت خسارت بزه دیده صادر و از طریق سامانه کاشف به بانک متخلف ابلاغ گردد.

آرش علیزاده نیری

وکیل پایه یک دادگستری

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز

متخصص در زمینه دعاوی مرتبط با رایانه و جرایم رایانه ای

بالاخره پس از مدت ها ابلاغ آیین‌نامه فرایند ماینینگ (استخراج فرآورده‌های پردازشی رمز‌نگاری‌شده رمزارزها) و استفاده از رمزارز ها در هیئت وزیران تصویب شد. نکته با اهمیت این مصوبه پایان دادن به بحث منوعیت استخراج رمز ارز ها با عنایت به شرایط مندرج در مصوبه است که مانع استفاده منابع ارزان برای استخراج رمز ارز ها خواهد شد.

تصویب‌نامه شماره ۵۸۱۴۴/ت۵۵۶۳۷هـ مورخ ۱۳/۵/۱۳۹۸ هیئت وزیران

هیئت وزیران در جلسه ۶/۵/۱۳۹۸ به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب کرد:

۱- استفاده از رمزارزها صرفاً با قبول مسئولیت خطرپذیری (ریسک) از سوی متعاملین صورت می گیرد و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات داخل کشور مجاز نیست.

۲- استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده رمزارزها (ماینینگ) با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجاز است.

تبصره ۱- وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌تواند در مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی، صلاحیت صدور مجوز یادشده را به سازمان‌های مناطق مربوط حسب مورد واگذار نماید.

تبصره ۲- استقرار واحدهای استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده رمزارزها (ماینینگ) شامل محدودیت محدوده (۱۲۰) کیلومتری شهر تهران، (۵۰) کیلومتری شهر اصفهان و (۳۰) کیلومتری مراکز سایر استان‌ها نمی‌باشند.

۳- سازمان ملی استاندارد ایران موظف است با همکاری وزارتخانه‌های نیرو و ارتباطات و فنآوری اطلاعات برچسب انرژی و استانداردهای کیفیت توان الکترونیکی و استانداردهای فنآورانه مرتبط برای تولید و واردات تجهیزات فرآورده‌های پردازش رمزنگاری‌شده رمزارزها (ماینینگ) را تدوین و ابلاغ نمایند.

۴- تأمین برق متقاضیان استخراج رمزارزها صرفاً با دریافت انشعاب برق از شبکه سراسری یا احداث نیروگاه جدید خارج از شبکه سراسری صورت می‌گیرد. تعرفه برق متقاضیان استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده رمزارزها (ماینینگ) با قیمت متوسط ریالی برق صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما که توسط وزارت نیرو تعیین و اعلام می‌گردد، محاسبه و اعمال خواهد شد.

تبصره ۱- تعرفه سوخت گاز مورد نیاز متقاضیان استفاده‌کننده از برق تولیدی خارج از شبکه وزارت نیرو، با قیمت هفتاد درصد (۷۰%) متوسط ریالی گاز صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما است و تعرفه سوخت مایع نیز با قیمت متوسط ریالی سوخت مایع صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما که توسط وزارت نفت تعیین و اعلام می‌گردد، محاسبه و اعمال خواهد شد.

تبصره ۲- مصرف برق و گاز برای استخراج رمزارزها (ماینینگ) در ساعات و زمان اوج مصرف ممنوع است. وزارتخانه‌های نیرو و نفت (حسب مورد) ساعت و زمان اوج مصرف در طی سال را تعیین و ابلاغ می‌نمایند و از طریق شرکت‌های تابع و وابسته با نصب کنتور هوشمند نسبت به کنترل مصرف در این ساعات اقدام می‌نمایند. .

تبصره ۳- استفاده از انشعاب برق و گاز جهت استخراج رمزارزها (ماینینگ) صرفاً با ارایه مجوزهای تعیین‌شده در این تصویب‌نامه مجاز می‌باشد و هر گونه استفاده از انشعاب برق و گاز مصرف خانگی، عمومی، کشاورزی، صنعتی و سایر مصارف برای استخراج رمزارزها (ماینینگ) ممنوع است. وزارتخانه‌های نیرو و نفت موظفند از طریق شرکت‌ها تابع و وابسته نسبت به شناسایی، قطع و جمع‌آوری انشعابات فاقد مجوز اقدام و مطابق قانون مجازات استفاده‌کنندگان غیرمجاز آب و برق، تلفن، فاضلاب و گاز -مصوب ۱۳۹۶- عمل نمایند.

تبصره ۴- متقاضیان استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده رمزارزها (ماینینگ) در صورت استفاده از منابع تجدیدپذیر و پاک تابع قوانین و مقررات مربوط و ضوابط وزارت نیرو هستند.

۵- وزارتخانه‌های ارتباطات و فنآوری اطلاعات و اطلاعات و استانداری‌ها و فرمانداری‌ها نسبت به شناسایی و اعلام مراکز استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده رمزارزها (ماینینگ) با وزارت نیرو همکاری می‌نمایند.

۶- مراکز استخراج رمزارزها، به عنوان واحد تولید صنعتی شناخته‌شده و مشمول مقررات مالیاتی خواهند بود.

تبصره- واحدهای یادشده در صورتی که محصول خود را صادر و ارز حاصل از آن را بر اساس ضوابط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند، مشمول مالیات با نرخ صفر خواهند بود.

اسحاق جهانگیری- معاون اول رییس‌جمهور

ابلاغ آیین‌نامه فرایند ماینینگ – آرش علیزاده نیری

آرش علیزاده نیری

وکیل پایه یگ دادگستری

اشتباهاتی که باعث می شود استارت آپ ها با شکست مواجه شوند، استارت اپ ها عموما با تشکیل متخصصین در حوزه مشخصی تشکیل می گردد که بیشتر بر روی زوایای فنی موضوع متمرکز هستند و اصولا به مسایل حقوقی و یا مالی و شرکت داری توجهی ندارند چرا که در هنگام شروع تمرکز اصلی بر روی اجرایی شدن اصل موضوع است، زمانی که کار به نتیجه می رسد اختلافات نیز به دلیل عدم شفافیت موضوعات مالی و حقوقی شروع می شود که در موارد بسیاری دیده شده که یا سرعت رشد استارت اپ بسیار کند شده و یا به طور کل از بین رفته است لذا برای جلوگیری از چنین مشکلاتی می بایست تمامی زوایای شرکت و شرکت داری با استفاده از متخصصین امر که وکلای دادگستری می باشند بررسی و برای انها تمهیداتی اندیشیده شود.

اشتباهاتی که باعث می شود استارت آپ ها با شکست مواجه شوند

عدم توجه به مسایل مرتبط به مالکیت فکری

تقریبا عمده ارزش افزوده ای که در یک استارت اپ وجود دارد بر اساس مالکیت فکری شکل می گیرد چرا که تمام انچه که ساخته شده عموما متعلق به خالق یا خالقین اثر می باشد که در واقع متعلق به کسانی است که علامت تجاری را ثبت می نمایند. در صورتی که پیش از شروع به کار تکلیف مالکیت فکری انچه که ساخته خواهد شد مشخص شود در زمان استفاده از نتیجه حاصل از کار و زحمت اشخاص اشکالی به وجود نخواهد آمد لذا قویا توصیه می گردد پیش از شروع به عملیات اجرایی ایده خود در صورتی که شریک یا شرکایی دارید و یا به صورت انفرادی فعالیت می نمایید برند خود را ثبت نمایید و تکلیف شرکا را در مالکیت و یا میزان مالکیت اشخاص ثالث به طور دقیق مشخص نمایید.

نداشتن قرارداد مشخص برای کارمندان

فلسفه تنظیم قرارداد پیشبینی اختلاف در اینده و ضمانت اجراهای مترتب بر اختلافات بعدی است خواه در خصوص قرارداد های کار و یا هر موضوع دیگری ، قرارداد کار نظر به اینکه از قواعد آمره می باشد و در بعضی از موارد تراضی به خلاف آن ممکن نیست از قرارداد هایی است که تنظیم آن دقت دو چندانی را می طلبد چراکه ممکن است تبعات سنگینی مانند نیمه کاره ماندن امور اجرایی به دلیل عدم همکاری کارمندان به وظایف محوله را در پی داشته باشد. لذا اولا برای استخدام همیشه قرارداد تنظیم نمایید دوما برای هر نوع شغلی بسته به ماهیت آن قرارداد مشخص و مخصوص آن پست را تنظیم نمایید.

مکتوب نکردن توافقات بین مدیران استارتاپ ها و افراد ثالث

از دیرباز در ایران زمین رسم بوده که با یک تار سیبیل معامله انجام میشده و گاها پس از انجام توافق و معامله یکی از طرفین به دلیل مکتوب نبودن توافقات از توافق خود رجوع و باعث ورود ضرر به طرف دیگر میگردید از طرفی گاها با فوت یکی از طرفیت معامله و عدم وجود توافق مکتوب وراث متوفی به دلیل اگاه نبودن از توافق معامله را نپذیرفته و معامله مانند فرض قبل به سرنوشت مشابهی منجر می شد، لذا قویا توصیه می گردد هیچ توافقی را به صورت شفاهی و غیر مکتوب انجام ندهید تا در موقع اختلاف بتوانید از حقوق خود دفاع نمایید.

ارسال نکردن اظهارنامه مالیاتی در موعد مشخص

ارسال اظهارنامه مالیاتی در موعد مشخص می تواند از ورود ضرر های هنگفت جلوگیری نماید چرا که عدم ارسال اظهارنامه در موعد باعث محاسبه مالیات به صورت علی الراس می گردد ، محاسبه علی الراس بدین نحو می باشد که بدون در نظر گرفتن میزان سود و زیان شرکت شما مالیات مشخص می شود و این تشخیص ممکن است بیش از مالیات متعلقه برای شرکت شما باشد و همچنین ممکن است شرکت مشمول معافیت های مالیاتی باشد و با تشخیص علی الراس این معافیت های مالیاتی به شما تعلق نخواهد گرفت.

نداشتن برگه قوانین و حریم خصوص در وب سایت و یا اپلیکیشن استارت اپ

هر نوع از شرکت ها خدمات مختلفی ارایه می نمایند و این ارایه خدمات واجد اثار حقوقی مختلفی خواهد بود ، اعلام این مهم که اقلام ارایه شده در وب سایت یا اپلیکیشن شما ایجاب به فروش هست یا پیشنهاد انجام معامله و یا این که از اطلاعات افراد چه استفاده ای خواهد شد و موارد اینچنینی که کاربران در هنگام استفاده از خدمات سایت تمامی موارد مورد نظر را قبول نمایند مانعی برای شکایات احتمالی کاربران و اشخاص ثالث خواهد بود.

نداشتن قرارداد محرمانگی

حفظ اسرار تجاری و ایده های نوآورانه شما یکی از مهمترین موضوعاتی است که در زمان اشتراک با اشخاص ثالث می بایست مورد توجه دو چندان قرار بگیرد، از قدیم جاسوسی صنعتی رواج داشته و افرادی بابت سرقت طرح ها و ایده های شرکت های بزرگ مشغول فعالیت بوده اند ، حال در دوره فن آوری اطلاعات سرقت ایده ها شایع گردیده لذا جهت جلوگیری از چنین مشکلاتی می توانید زمانی که ایده ای را با شخص ثالثی به اشتراک میگذارید قرارداد محرمانگی اطلاعات تنظیم نمایید و ضمانت اجرا های مشخصی را در نظر بگیرید تا در صورت تخطی طرف شما امکان مطالبه خسارت وجود داشته باشد.

نداشتن تیم قوی

شاید مهمترین عامل در سقوط استارت آپ ها نداشتن تیم قوی و حرفه ای در زمان تشکیل گروه باشد تیم قوی عبارت است از تیم فنی به همراه مشاورین با تجربه، برای داشتن تیم نیازی به استخدام تمامی نیروهای لازم وجود ندارد بلکه می توان به روش های مختلفی از تخصص های مورد نظر استفاده کرد به عنوان مثال استفاده از نیرو های فنی با شریک نمودن افراد و یا استفاده از خدمات مشاورین به صورت قرارداد های مشاوره ای.

آرش علیزاده نیری

وکیل پایه یک دادگستری

متخصص در دعاوی بانکی و جرایم رایانه ای و استارت آپ ها

تلفن همراه : ۰۹۱۲۲۰۹۱۵۷۵

قرارداد هوشمند قراردادی است که بر روی بستر بلاکچین و در فضای سایبر قابل اجرا است در واقع قرارداد های هوشمند نوع جدیدی از قرارداد نیست بلکه نحوه انعقاد و اجرای انها بر بستر بلاکچین و به صورت غیر قابل بازگشت می باشد.

قرارداد هوشمند ( Smart Contract) چیست ؟

قرارداد هوشمند یک پروتکل رایانه ای است به منظور تسریع، تایید یا اجرا یا عملکرد قراردادی به صورت دیجیتالی و به صورت خود اجرایی ،پس برای اجرای قرارداد های هوشمند نیازی به وجود شخص ثالث نیست.

این قرارداد ها در سیستم های رایانه ای و زنجیره های بلاک (Blockchain) ذخیره می شوند و همانطور که آگاهید این زنجیره بلاک ها غیر قابل تغییر می باشند.

در سال ۱۹۴۴نیک سابو دانش اموخته حقوق که با رمز نگاری هم اشنا بود برای اولین بار مفاهیم این نوع قرارداد هارا ابداع نمود که به دلیل نبود امکانات لازم امکان اجرایی نمودن ایده مقدور نشد.

مشکلات حقوقی قرارداد های هوشمند

به طور کلی هر گونه عمل حقوقی می بایست منطبق با قوانین مربوطه و همچنین رویه های پذیرفته شده در سیستم قضایی باشد تا بتواند حمایت های قانونی را بدست آورد به عنوان مثال در مورد اجاره املاک جهت انجام تخلیه پس از انقضای موعد قرارداد سنتی و اجاره توسط دو نفر شاهد امضا شود که در قرارداد های هوشمند می بایست چنین شروطی انجام پذیرد تا بتواند از حمایت قانونی تخلیه فوری استفاده شود و یا نظر به ماهیت این گونه قرارداد ها شرایط مربوط به عقود غایبین ( عبارت فقهی قرارداد از راه دور ) از قبیل ایجاب و قبول و زمان و مکان تحقق عقود و همچنین دادگاه صالح جهت رسیدگی به اختلافات احتمالی دچار اشکال خواهد شد که می بایست در مورد این موارد بررسی های جامع و کاملی انجام شود.

نمونه های قابل اجرای قرارداد هوشمند :

قرارداد اجاره املاک

تصور بفرمایید یک قرارداد هوشمند اجاره بین مالک و مستاجر برای مدت یک ماه از طریق اینترنت و بدون حضور طرفین با استفاده از امضا الکترونیکی منعقد شده و ثمن معامله نیز از طریق رمز ارز ها پرداخت شده و برای ورود مستاجر به وسیله اینترنت اشیا رمز عبور اختصاص داده شده.

کارکرد قرارداد هوشمند پس از انقضای موعد و یا عدم پرداخت اجاره در مهلت نمایان می شود که بدون حضور مالک امکان تغییر رمز عبور و عدم امکان ورود مجدد مستاجر به ملک و احتمالا استرداد ودیعه ممکن خواهد بود.

قرارداد های پیمانکاری

معمولا در قرارداد های پیمانکاری ، پیمانکار پس از انجام امور محوله می بایست صورت وضعیت های خود را تحویل کارفرما نماید و پس از تایید در انتظار پرداخت خواهد ماند در حالی که در قرارداد های هوشمند میتوان به نحوی تنظیم نمود که به محض تایید کارفرما مبلغ صورت وضعیت مورد تایید فورا پرداخت گردد و نیازی به پیگیری پیمانکار نباشد.

انتخابات

یکی دیگر از کارکرد های قرارداد های هوشمند استفاده از این امکانات جهت برگذاری انتخابات است به نحوی که امکان هر گونه تقلب و یا خطای انسانی به صفر خواهد رسید.

آیا قرارداد های هوشمند جایگزین وکلا و دفاتر اسناد رسمی خواهند شد ؟

همانطور که پیشتر اشاره شد قرارداد های هوشمند اصولا در مورد نگارش قرارداد موضوعیت ندارد بلکه در مورد نحوه اجرا بدون هر گونه دخالت عامل انسانی است لذا تصور حذف عامل انسانی در زمینه نگارش قراردادها با توجه به اینکه هر قراردادی نیاز به نگارش مختص همان قرارداد بر اساس ویژگی های خاص هر کیس دارد غیر منطقی و کارشناسی نشده است لذا به نظر می رسد قرارداد های هوشمند به عنوان ابزاری جهت اجرای خودکار قرارداد استفاده گردد.

اشکالات وارد بر قرارداد های هوشمند

قرارداد های هوشمند دارای ویژگی های ارزشمندی است که بعضا این ویژگی ها خود مشکلات بزرگی را ایجاد می نماید به عنوان مثال در قراردادی ملکی را که قبلا اجاره داده اید با اشتباه در پلاک مجدد اجاره می  دهید که می تواند با مشکلات حقوقی متعددی شمارا مواجه نماید و یا وجهی را انتقال می دهید به شخص اشتباه که در این صورت این فرایند به هیچ وجه قابل بازگشت نیست و حتی با اخذ حکم قانونی از محاکم نیز غیر قابل باز گشت می باشد.

اشکال بعدی احتمال وجود باگ در نرم افزار طراحی شده است که در صورت دسترسی غیر مجاز و یا هک سیستم و سو استفاده احتمالی امکان رهگیری و بازگشت اموال ممکن نخواهد بود.

نکته بعدی خلا های قانونی در کشور های مختلف است که می تواند مشکلات عدیده ای را برای استفاده کنندگان این نوع قرارداد ها ایجاد نماید.

آرش علیزاده نیری

وکیل پایه یک دادگستری